Τί είναι η «γαστρονομική ιατρική»;
Τα τελευταία χρόνια, έχει προκύψει μια νέα τάση ή ένας «νέος ενθουσιασμός» σχετικά με τη σχέση του φαγητού και του μαγειρέματος (και της μαγειρικής ποιότητας) με την προσωπική υγεία και ευεξία.
Αν και υπάρχουν σχετικά λίγες δημοσιεύσεις ή χρηματοδοτήσεις για έρευνα στον τομέα αυτό, βιβλία ή βιοϊατρικά περιοδικά με τίτλο που να υποδηλώνει την «γαστρονομική ιατρική», υπάρχουν αντ’ αυτού χιλιάδες δημοσιεύσεις με κριτές, που δημοσιεύονται κυρίως σε «mainstream» περιοδικά.
Τί είναι όμως η γαστρονομική ιατρική που τόσος λόγος γίνεται τελευταία στις ΗΠΑ και στην Ευρώπη;
Κατ’ αρχήν από την έρευνα μας, η γαστρονομική ιατρική δεν είναι η διατροφή, η διαιτολογία ή η προληπτική ιατρική, ούτε είναι οι μαγειρικές τέχνες ή η επιστήμη των τροφίμων! Η μαγειρική ιατιρκή δεν έχει ενιαία διατροφική φιλοσοφία, δεν απορρίπτει τα συνταγογραφούμενα ή μη φάρμακα και δεν πρόκειται απλώς για «καλό» μαγείρεμα ή για γεύσεις. Ούτε αφορά αποκλειστικά τα τρόφιμα στα οποία βρίσκουμε μικροθρεπτικά, φυτοθρεπτικά και μακροθρεπτικά συστατικά.
Η γαστρονομική ιατρική είναι ένας νέος τομέας βασισμένος σε αποδεικτικά στοιχεία που συνδυάζει την τέχνη του φαγητού, την σχέση ποσότητας και ποιότητας του φαγητού αλλά και του -πολύ σημαντικού- τρόπου μαγειρέματος του φαγητού με την επιστήμη της ιατρικής.
Με βάση τις λίγες μελέτες επιστημόνων -κυρίως βιολόγων και διατροφολόγων – διατολόγων- η «γαστρονομική ιατρική» έχει ως στόχο να βοηθήσει τους ανθρώπους να πάρουν σωστές ιατρικές αποφάσεις σχετικά με την κατανάλωση γευμάτων υψηλής ποιότητας που θα τους βοηθήσουν στην πρόληψη και την θεραπεία ασθενειών.
Η γαστρονομική ιατρική ασχολείται με τον ασθενή που έχει άμεση ανάγκη να του δοθεί μια ικανοποιητική απάντηση στο ερώτημα «Τι μπορώ να τρώω στην ή για την κατάστασή μου;» με την δίατα του ασθενή να είναι απολύτως προσωποποιημένη. Έπεται εδώ ότι η ίδια δίαιτα δεν λειτουργεί για όλους τους ασθενής που βρίσκονται στην ίδια κατάσταση υγείας!
Η γαστρονομική ιατρική προσπαθεί να βελτιώσει την κατάσταση του ασθενούς με αυτό που τρώει και πίνει τακτικά. Ιδιαίτερη προσοχή δίνεται στον τρόπο λειτουργίας των τροφίμων στο σώμα, καθώς και στις κοινωνικοπολιτισμικές αλλά και ευχάριστες πτυχές του φαγητού και του μαγειρέματος. Ο στόχος της μαγειρικής ιατρικής είναι να προσπαθήσει να ενδυναμώσει τον ασθενή να φροντίσει τον εαυτό του με ασφάλεια, αποτελεσματικότητα και ευτυχία με τα τρόφιμα και τα ποτά ως μια «τεχνική πρωτοβάθμιας περίθαλψης».
Οι κύριοι λόγοι για την αύξηση του ενδιαφέροντος που υπάρχει τελευταία γύρω από την φιλοσοφία της ιατρικής μαγειρικής και την φέρουν ολοένα στο προσκήνιο είναι:
-
Η ευρεία δυσαρέσκεια προς τις συμβατικές διατροφικές προσεγγίσεις στις χρόνιες ασθένειες μαζί και με τον «λαϊκό» ενθουσιασμό για μια «ολοκληρωμένη διατροφή».
-
Η παρουσία -σχεδόν παντού- των επεξεργασμένων και έτοιμων τροφίμων συνοδευόμενων από μια αυξανόμενη καχυποψία -κάτι απολύτως δικαιολογημένο- για την θρεπτική τους αξία.
-
Το αυξανόμενο κόστος της υγειονομικής περίθαλψης, με την αυξανόμενη οικονομική επιβάρυνση των ασθενειών που σχετίζονται με τη διατροφή αλλά και με την έλλειψη πολιτικών προμήθειας υγιεινών τροφίμων στα νοσηλευτικά ιδρύματα.
Ορισμένες διατροφικές συνήθειες έχουν βρεθεί ότι είναι εξίσου αποτελεσματικές από τα συνταγογραφούμενα φάρμακα για κάποιες καταστάσεις όπως για παράδειγμα: ένα «αντιφλεγμονώδες πρότυπο» διατροφής για τη ρευματοειδή αρθρίτιδα, ένα μεσογειακό πρότυπο διατροφής για καρδιαγγειακές παθήσεις και άλλες.
Επίσης, αρκετά τρόφιμα έχουν αποδειχτεί να είναι εξίσου αποτελεσματικά για καταστάσεις όπως: όσπρια για τη μείωση της χοληστερόλης, καρύδια σόγιας για την υπέρταση, ξηροί καρποί για το μεταβολικό σύνδρομο, μέλι και γάλα για τον οξύ βήχα και έτσι για αρκετούς -κουραμένους ειδικά- ασθενείς η θρεπτική τροφή αποτελεί ένα είδος φαρμάκου.
Ιατρική εκπαίδευση
Το πρώτο μάθημα ιατρικής μαγειρικής διδάχθηκε το 2003 στην Ιατρική Σχολή του SUNY-Upstate University, το πρώτο ετήσιο μεταπτυχιακό μάθημα ιατρικής μαγειρικής διδάχτηκε το 2007 στο Harvard Healthy Kitchens, Healthy Lives για κλινικούς ιατρούς (δείτε το τρέχον πρόγραμμα του Harvard Medical School εδώ), το πρώτο κέντρο μαγειρικής ιατρικής σε ιατρική σχολή των ΗΠΑ άνοιξε στο Tulane University το 2013 και το πρώτο μάθημα επιλογής σε πρόγραμμα σπουδών στη γαστρονομική ιατρική προσφέρθηκε το 2013 από τα πανεπιστήμια Des Moines & Santa Barbara Cottage Hospital.
Έκτοτε 10 τουλάχιστον ιατρικές σχολές των ΗΠΑ διδάσκουν γαστρονομική ιατρική σε προπτυχιακούς φοιτητές ως μαθήματα επιλογής στα προπτυχιακά προγράμματα σπουδών τους. Επίσης μαθήματα ιατρικής μαγειρικής προσφέρονται σήμερα και μέσω του NACCME (North American Center for Continuing Medical Education), του μεγαλύτερου ανεξάρτητου οργανισμού CME (Continuing Medical Education) των ΗΠΑ.
Η γαστρονομική ιατρική προσφέρει συστηματικούς τρόπους για να κατανοήσουμε και να εκτιμήσουμε την κατανόηση του ασθενή για το φαγητό του αλλά και τον τρόπο με τον οποίο αυτό μαγειρεύται ως μέρος της φροντίδας του ασθενή και να εφαρμόσουμε αυτή την κατανόηση στους στόχους της περίθαλψής του.
Αντιρρήσεις επί του θέματος
Οι περισσότεροι επιστήμονες μπορεί να αμφιβάλλουν για την ανάγκη μιας διαφορετικής προσσέγγισης στην κλινική διατροφή γιατί έχουν κατά νου την κλασσική διατροφική πειθαρχία με την οποία όμως ο ασθενής μπορεί να κουραστεί αρκετά γρήγορα ειδικά όταν έχει χρόνιες παθήσεις. Οι κλινικοί γιατροί και οι επιστήμονες της διατροφής προσφέρουν ήδη διατροφικές συμβουλές στους ασθενείς τους ωστόσο οι περισσότεροι κλινικοί γιατροί δεν έχουν εκπαιδευτεί στην συμπεριφορική διατροφή και στα διατροφικά πρότυπα, στην ποιότητα, στην ποσότητα και στον τρόπον κατανάλωσης. Οι περισσότεροι κλινικοί γιατροί επίσης δεν έχουν εκπαιδευτεί στους μηχανισμούς με τους οποίους το τρόφιμο και η διατροφή επηρεάζουν την ανοσία, την παθοφυσιολογία ή και την ευτυχία του ασθενή.
Άλλοι ειδικοί -μη γιατροί ή διατροφολόγοι / διατολόγοι- όπως σεφ, προπονητές, γυμναστές κτλ προσφέρουν π.χ. συμβουλές στους πελάτες τους σχετικά με τη βελτιστοποίηση της σωματικής απόδοσης, της πνευματικής διαύγειας, την γρήγορη ανάρρωση όμως μπορεί να μην έχουν επαρκή κατάρτιση τόσο στην επιστήμη της ιατρικής, της διατολογίας όσο και στην τέχνη της μαγειρικής. Μερικοί εξ αυτών π.χ. βασίζονται υπερβολικά πολλές φορές στη σύσταση συμπληρωμάτων διατροφής παρ’ αυτά αυτοί οι επαγγελματίες θεωρείται ότι έχουν να προσφέρουν πολλά στην γαστρονομική ιατρική στο μέλλον!
Προκλήσεις
Το μέλλον θα δείξει εάν η γαστρονομική ιατρική, θα γίνει ένα «συνταγογραφούμενο» εργαλείο όχι μόνο ως μέρος μια θεραπείας αλλά και ως τρόπος ζωής του ασθενή και μια τέτοια «συνταγή» θα μπορούσε να είναι π.χ. της μορφής «F.O.O.D.», ήτοι: Συχνότητα του φαγητού, του ποτού ή του γεύματος που πρόκειται να καταναλωθεί, ο στόχος αυτής της διατροφής, η ποσότητα του φαγητού και περιοδικότητα αυτής της ποσότητας, ο τρόπος μαγειρέματος των γευμάτων (διαφορετικές μέθοδοι προετοιμασίας & ποιότητα υλικών), η διάρκεια (πόσες φορές ανά ημέρα, εβδομάδα ή μήνα).
Κάθε ασθενής θα πρέπει να έχει πρόσβαση σε τεκμηριωμένες, πρακτικές, πολιτισμικά ευαίσθητες συμβουλές σχετικά με θέματα τροφίμων, μαγειρέματος και διατροφής ειδικά για την περίπτωσή του. Ο εντοπισμός, η ανάλυση και η επίλυση αυτών των ζητημάτων ίσως στο μέλλον ν’ αποτελούν ρητό μέρος των θεραπειών αλλά και του ιατρικού ιστορικού ως προς το σχέδιο θεραπείας του ασθενή.
