Μελάνωμα: Τι είναι και πώς μπορεί ν' αντιμετωπιστεί;

11 Δεκ, 2023

Το μελάνωμα είναι μία πολύ επιθετική μορφή καρκίνου του δέρματος, αναπτύσσεται από τα μελανοκύτταρα, κύτταρα που παράγουν μελανίνη· η χρωστική ουσία που δίνει χρώμα στο δέρμα, στα μαλλιά και στα μάτια και εκτός του δέρματος προσβάλλει και άλλους ιστούς όπως τη βλεννογόνο, τους οφθαλμούς και τον εγκέφαλο. Η κακοήθεια του μελανώματος οφείλεται στην απρόβλεπτη βιολογική του συμπεριφορά και στην ιδιότητά του να δίνει μεταστάσεις κυρίως λεμφογενώς αλλά και αιματογενώς.

Διακρίνονται τέσσερις κύριοι τύποι μελανώματος και κάθε τύπος έχει ξεχωριστά επιδημιολογικά και ιστολογικά χαρακτηριστικά και κατ’ επέκταση διαφορετικό μοριακό υπόβαθρο και συσχέτιση με την ηλιακή έκθεση, όπως:

1. Επιφανειακώς επεκτεινόμενο μελάνωμα
Είναι η συχνότερη μορφή μελανώματος στη λευκή φυλή και αποτελεί το 70% του συνόλου των περιπτώσεων. Διαγιγνώσκεται συνήθως σε άτομα ηλικίας 30 – 50 ετών, αλλά μπορεί να ανευρεθεί και σε οποιαδήποτε ηλικία. Εμφανίζεται ως μελαγχρωματική κηλίδα, συνήθως ασύμμετρης μορφής με ακανόνιστες παρυφές και ποικιλόχρωμο (καστανό, μαύρο, ερυθρό, γκρίζο, λευκό) σε διάμετρο > 0,5cm, η οποία εξελίσσεται σε πλάκα, πάνω στην οποία μπορεί να αναπτυχθούν βλατίδες ή οζίδια. Μπορεί να εντοπίζεται οπουδήποτε, αλλά απαντάται συχνότερα στον κορμό στους άνδρες και στις κνήμες στις γυναίκες.
2. Οζώδες μελάνωμα
Αντιπροσωπεύει το 10 – 15% περίπου των μελανωμάτων και διαγιγνώσκεται συνήθως σε άτομα ηλικίας 50 – 60 ετών με μεγάλη συχνότητα στους άνδρες. Αντιστοιχεί στην κάθετη φάση ανάπτυξης του όγκου, μετά από σύντομη ή απούσα οριζόντια φάση, συνεπώς είναι ιδιαίτερα επιθετικό και επειδή η διάγνωση συνήθως γίνεται σε πιο προχωρημένο στάδιο, έχει χειρότερη πρόγνωση. Εμφανίζεται
σαν καστανό, κυανό ή μελανό οζίδιο με σχετική συμμετρία, ομοιογένεια και μονοχρωμία, που όμως μεγαλώνει γρήγορα και συχνά εξελκώνεται και αιμορραγεί. Περίπου το 5% αυτών των μελανωμάτων είναι αμελανωτικά και εμφανίζονται με ερυθρό ή ρόδινο χρώμα.
3. Μελάνωμα που αναπτύσσεται σε κακοήθεις φακίδες
Αντιστοιχεί σε έως 15% των μελανωμάτων, αναπτύσσεται αργά (εντός
πολλών ετών) σε κακοήθεις φακίδες (μελάνωμα in situ) σε φωτοεκτεθέμενες περιοχές (κεφάλι, μύτη, παρειές και τράχηλο) ηλικιωμένων ατόμων συνηθέστερα σε ηλικίες 60 – 70 ετών και άνω. Εμφανίζεται σαν ευμεγέθης, καστανόμαυρη κηλίδα με υπόχρωμες περιοχές και ακανόνιστη παρυφή πάνω στην οποία αναπτύσσεται οζίδιο.
4. Μελάνωμα των άκρων τύπου Εφηλίδας
Είναι σπάνιο στη λευκή φυλή (5-10%), αλλά αποτελεί τη συχνότερη μορφή μελανώματος στη μαύρη (έως 70%) και κίτρινη (έως 45%) φυλή. Εντοπίζεται συνήθως στις παλάμες και τα πέλματα ή στην ονυχαία μονάδα. Εμφανίζεται ως κηλίδα ακανόνιστη, ευμεγέθης, καστανόμαυρη (ποικιλόχρωμη) πάνω στην οποία μπορεί να αναπτυχθεί οζίδιο (κάθετη φάση). Όταν αφορά την μήτρα του όνυχος, εμφανίζεται ως ταινιοειδής μελανονυχία (σκουρόχρωμη, ακανόνιστη σε σχήμα και ανομοιογενής σε χρώμα μελάγχρωση και με πάχος > 3mm). Η διάγνωση του συχνά καθυστερεί λόγω δυσκολιών της θέσης που εμφανίζεται.
5. Άλλοι τύποι μελανώματος
Άλλοι σπανιότεροι τύποι μελανώματος είναι το αμελανωτικό, το δεσμοπλαστικό, το σπιτσοειδές & το μικροκυτταρικό μελάνωμα, ο κακοήθης κυανός σπίλος, το εκ διαυγών κυττάρων μελάνωμα, το ζωικού τύπου μελάνωμα και το μελάνωμα των βλεννογόνων.

Παράγοντες κινδύνου

→ Η συνεχής έκθεση στην υπεριώδη ακτινοβολία (UV) που προέρχεται από τον ήλιο αλλά καί από το σολάριουμ αποτελεί σημαντικό παράγοντα κινδύνου. Η ακτίνες UV καταστρέφουν το DNA των κυττάρων του δέρματος και αυξάνουν τι πιθανότητες εμφάνισης μελανώματος.

→ Οι άνθρωποι που έχουν ανοιχτόχρωμο δέρμα λόγω των χαμηλότερων επιπέδων μελανίνης, ανοιχτόχρωμα μάτια και φακίδες διατρέχουν υψηλότερο κίνδυνο.

→ Το οικογενειακό ιστορικό μελανώματος ή άλλων καρκίνων του δέρματος αυξάνει τον κίνδυνο ανάπτυξης μελανώματος (κληρονομικότητα).

→ Η ύπαρξη άτυπων σπίλων (δυσπλαστικών σπίλων) στο δέρμα μπορεί να σχετίζεται με αυξημένο κίνδυνο μελανώματος.

→ Τα άτομα με εξασθενημένο ανοσοποιητικό σύστημα, όπως οι λήπτες μεταμοσχεύσεων οργάνων, έχουν υψηλότερο κίνδυνο ανάπτυξης μελανώματος.

→ Η ύπαρξη μελανώματος στο παρελθόν αυξάνει τον κίνδυνο εμφάνισής του εκ νέου.

Ορισμένα ιδιαίτερα γνωρίσματα, όπως ασυμμετρία διαστάσεων, ασάφεια ορίων των σπίλων, αλλαγή χρώματος και μεγέθους, ξεχωρίζουν έγκαιρα ένα μελάνωμα από τους συνήθεις καλοήθεις σπίλους (ελιές), που όλοι έχουμε στο δέρμα μας. Εάν για τον οποιοδήποτε λόγο νομίζετε ότι διατρέχετε κίνδυνο εμφάνισης μελανώματος η εξέταση από ιατρούς και η εφαρμογή των κανόνων αντιηλιακής προστασίας αποτελούν τον αποτελεσματικότερο τρόπο για την έγκαιρη διάγνωση και πρόληψη του.

Η εξέταση, ο έγκαιρος εντοπισμός και η άμεση χειρουργική αφαίρεση του μελανώματος, πριν δηλαδή γίνει διηθητικό- επιθετικό, θέτουν παθολογοανατομικά την διάγνωση, συνδέονται με άριστη πρόγνωση και οδηγούν στην θεραπεία, αντίθετα το διηθητικό (προχωρημένων σταδίων) μελάνωμα επεκτείνεται με μεταστάσεις σε άλλα όργανα. Όταν η σταδιοποίηση του μελανώματος το επιβάλλει, οι σύγχρονες ογκολογικές θεραπείες έχουν βελτιώσει σημαντικά το προσδόκιμο επιβίωσης ασθενών με προχωρημένη μεταστατική νόσο. Η ανοσοθεραπεία βοηθά σημαντικά το ανοσοποιητικό σύστημα να αντιδράσει στον όγκο και οι στοχευτικοί παράγοντες είναι προσαρμοσμένοι στα ιδιαίτερα γονιδιακά χαρακτηριστικά των ασθενών (ΒRAF).

Διαβάστε εδώ περισσότερες και αξιόπιστες πληροφορίες για το μελάνωμα στο έντυπο της Ελληνικής Εταιρείας Μελέτης Μελανώματος (ΕΛΛΕΜΕΛ) και θυμηθείτε ότι σχετική διάγνωση μπορεί να διενεργήσει μόνο ένας εξειδικευμένος ιατρός!